فارسی
نویسنده: دکتر محمد کارگر شورکی/ پژوهشگر فوق دکترا و عضو موسس مرکز پایداری کسب و کار دانشگاه تهران
این روزها این موضوع که تداوم زندگی بشر و ادامه حیات نسل آینده در سیاره زمین، در گرو توسعه پایدار است، در کلیه کشورها مورد توجه قرار گرفته است. متاسفانه عصر صنعت طی یکصد سال گذشته آسیب‌‌‌های فراوانی به جامعه و سیاره زمین وارد کرده است. ولی اکنون عصر تحول دیجیتال شروع شده و به نظر بسیاری از اندیشمندان، تحولات مثبت این عصر شاید آخرین فرصت برای تحقق توسعه پایدار در جهت حفظ و بقای زمین باشد. در همین راستا، موضوع پایداری دیجیتال در صنعت خودرو بیش از پیش مورد توجه دولتمردان، تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان قرار گرفته است. اینکه مدل کسب و کار اکوسیستمی صنعت خودرو شامل تامین‌‌‌کنندگان مواد اولیه و قطعات، مونتاژکاران، تولیدکنندگان نهایی و همچنین نمایندگی‌های خدمات پس از فروش خودرو چگونه تدوین شود تا این صنعت مهم بتواند در مسیر توسعه پایدار گام بردارد، حائز اهمیت بوده و موضوع این یادداشت است.
محرک‌‌‌های دیجیتال، تکنولوژی‌‌‌های دیجیتال، پلتفرم‌‌‌های دیجیتال و تحول دیجیتال می‌توانند به طور بالقوه در تحقق «اهداف توسعه پایدار» سازمان ملل متحد کمک کنند و باعث تشدید بیشتر تلاش‌‌‌ها و اقدامات برای دستیابی به برنامه‌‌‌های پایداری در عصر دیجیتال شوند. در این مسیر حتی تحقیقات ثابت کرده‌‌‌اند که دیجیتالی شدن و پایداری بر موفقیت و عملکرد سازمان‌ها تاثیر مثبت دارند. کنفرانس‌‌‌های اخیر سازمان ملل متحد در حوزه تغییرات آب و هوایی – همچون گلاسکو انگلستان (۲۰۲۱) و مصر (۲۰۲۲) – بر کاهش ۱.۵ درجه سانتیگرادی دمای زمین و چالش‌‌‌های ایجاد شده برای سیاره تاکید کرده‌‌‌اند. در این کنفرانس‌‌‌ها موضوع به‌کارگیری فناوری‌‌‌های پیشرفته برای کمک به کاهش درجه حرارت زمین مورد توجه قرار گرفته و موضوع تغییرات اقلیمی به عنوان بزرگ‌ترین چالش جهانی مطرح شده است. این مساله در صنعت خودرو بسیار اهمیت داشته؛ نه تنها به دلیل فرآیند تولید آن، بلکه استفاده روزمره از این محصول و آلودگی‌‌‌های حاصل از آن، که هم محیط‌زیست و هم مردم را دربرمی‌گیرد. به طور مثال، بهبود مستمر در مصرف انرژی خودرو، یکی از موثرترین راه‌‌‌ها برای کاهش گرمایش جهان است. از زمان اولین اختراع موتور خودرو در اواخر قرن نوزدهم، شرکت‌ها دست به نوآوری‌‌‌های منحصربه‌‌‌فردی از جمله ساختار، سیستم‌های کنترل و تاسیسات مکانیکی اضافی برای بهبود کارآیی و کاهش آلاینده‌‌‌های خودرو زده‌‌‌اند. شرکت‌های متعددی، از جمله فورد، تویوتا، مرسدس بنز و… در صنعت خودرو رقابت می‌کنند تا بازده موتور و نرخ انتشار گازهای گلخانه‌‌‌ای خود را برای ایجاد محیطی پاک بهبود بخشند.
در راستای توسعه پایدار و تحقق پایداری، خودروهای برقی به طور روزافزونی محبوب شدهاند و تقاضای فزاینده‌‌‌ای برای آنها در سراسر جهان ایجاد شده است. پیش‌بینی می‌شود که ۳۰درصد از خودروهای فروخته‌شده در سراسر جهان در سال ۲۰۳۰ (همزمان با سال تاکید شده توسط سازمان ملل متحد)، برقی باشند. به همین دلیل یکی از مهم‌ترین عوامل در تقویت رشد پایدار اقتصادی، گذار جهانی به سمت کمتر کردن تولید کربن و حرکت به سمت سبزتر شدن جهان است. نسل جدید شرکت‌های صنعت خودرو همچون تسلا و شیائومی که مبتنی بر استفاده از انرژی الکتریکی بوده، به کمک استفاده موثر از منابع و به‌کارگیری الزامات تکنولوژیک جدید، می‌تواند هم ارزش افزوده بالایی برای شرکت‌های خود ایجاد کند و هم فرآیند توسعه پایدار را بهبود دهد. همه این موفقیت‌‌‌ها در نوآوری مدل کسب و کار آنها رخ داده و لازم است شرکت‌های خودروسازی کشور برای خروج از بحران به آن توجه و تاکید ویژه‌‌‌ای داشته باشند.
مدیران غالبا سوال می‌کنند که چگونه قرار است توسعه پایدار محقق شود و مدل‌‌‌های کسب و کار آنها همچنان سودآور و پایدار بمانند؟ تحقیقات نشان می‌دهد که ترکیبی از الزامات پایداری و فناوری‌‌‌های دیجیتال، که «پایداری دیجیتال» نامیده می‌شود، فرصت‌‌‌های جدیدی را برای دستیابی به پایداری کسب و کار در عصر تحول دیجیتال و اهداف توسعه پایدار فراهم کرده است. تاکید بر استقرار خلاقانه فناوری‌‌‌ها از طریق فعالیت‌‌‌های سازمانی برای پیشبرد اهداف توسعه پایدار، ویژگی متمایز پایداری دیجیتال است. یکی دیگر از ویژگی‌‌‌های قابل‌توجه پایداری دیجیتال، ادغام ارزش اجتماعی و زیست‌بوم در گزاره‌‌‌های اقتصادی است. بنابراین در صورتی که کسب و کارها الزامات پایداری و تحولات دیجیتال را توام با هم در نظر بگیرند (پایداری دیجیتال) در بلندمدت می‌تواند هم باعث تحقق توسعه پایدار و هم سودآوری پایدار کسب و کار شود.
این سوال در ذهن مدیران خودروساز کشور ما هم وجود دارد، که اگر صنعت خودرو به سمت پایداری دیجیتال گام بردارد، آیا می‌تواند سودآور و پایدار باقی بماند؟ خودروسازی در کشورهای مختلف از جمله کشورمان دارای آلودگی بالایی بوده و یکی از صنایع اصلی است که به تحول و نوآوری در مدل کسب و کار خود نیاز دارد؛ به‌‌‌طوری که فرآیندهای آن شامل تولید مواد اولیه و قطعات از مرحله ریخته‌‌‌گری و قالب‌‌‌سازی، پرس، بدنه، رزین و رنگ، مونتاژ نهایی، بازرسی نهایی و خدمات پس از فروش همگی مستلزم رعایت الزامات پایداری و به‌کارگیری فناوری‌‌‌های دیجیتال هستند. در سطح جهانی، تولیدکنندگان خودرو به دنبال راه‌‌‌هایی برای تولید مواد سازگار با محیط‌زیست و قابل بازیافت برای خودروها بوده تا مقررات جدید و خواسته‌‌‌های مشتریان را برآورده کنند.
از طرف دیگر، صنعت خودرو کنونی به دلیل همگرایی آن با تحولات دیجیتال مانند هوش مصنوعی، اینترنت اشیا و کلان‌‌‌داده دستخوش تغییرات ساختاری شده است، تا بتواند نسل بعدی خودروها را با هدف بهبود پایداری تولید کند. تحقیقات نشان می‌دهند که هم تحول دیجیتال و هم الزامات پایداری بر نوآوری مدل کسب و کار صنعت خودرو تاثیرگذار بوده، به‌‌‌طوری که تحول دیجیتال می‌تواند منجر به پایداری در صنعت خودرو با هدف تحقق توسعه پایدار شود. اما مهم‌ترین سوالات در این حوزه چیست و نوآوری مدل کسب و کار با هدف پایداری دیجیتال در صنعت خودرو چگونه است؟
۱) آیا خودروسازی برای تحقق پایداری کسب و کار خود نیازمند قابلیت‌‌‌های جدید است؟
نوآوری مدل کسب و کار صنعت خودرو نیازمند قابلیت‌‌‌های جدید در عصر دیجیتال است. یکی از مهم‌ترین آنها قابلیت دیجیتال بوده و به عنوان ارزش دیجیتال در مدل کسب و کار شرکت‌های خودروساز پیشنهاد می‌شود. اکوسیستم کسب و کار دیجیتال در صنعت خودرو نیازمند قابلیت‌‌‌های پویا برای نوآوری باز است. بر همین اساس، اکوسیستم‌های کسب و کار دیجیتال خودروسازی نیازمند زیرساخت‌‌‌هایی برای کلیه ذی‌نفعان هستند تا در فعالیت‌‌‌های نوآورانه باز مشارکت کنند. اکوسیستم کسب و کار دیجیتال، محرک‌‌‌های خارجی قوی‌‌‌تری را در سازمان‌ها ایجاد می‌کند تا از طریق تحول دیجیتال به تجدید استراتژیک دست یابند.
گسترش و توسعه دیجیتالی شدن بر تکامل مدل‌‌‌های کسب و کار در زمینه‌‌‌های مختلف از جمله صنعت خودرو تاثیر می‌‌‌گذارد و مسیرهای نوآوری شرکت‌های قدیمی را به چالش می‌‌‌کشد. اگر این شرکت‌های قدیمی همراه نباشند، یا حذف می‌‌‌شوند یا توسط شرکت‌های نسل جدید بلعیده می‌‌‌شوند. ادغام فناوری‌‌‌های دیجیتال مبتنی بر شبکه‌‌‌سازی بین تمامی ذی‌نفعان می‌تواند باعث موفقیت بیشتر این صنعت در عصر دیجیتال با هدف پایداری شده که به عنوان ارزش شبکه یاد می‌شود.
۲) ابعاد توسعه پایدار در صنعت خودرو کدامند؟
ابعاد پایداری در صنعت خودرو مانند سایر صنایع و بر اساس الزامات و استانداردهای مطرح دنیا شامل سه بعد اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی است. تفکر توسعه پایدار در نوآوری مدل کسب و کار و تغییر تفکر حداکثر سودآوری در کوتاه‌مدت، به ایجاد ارزش افزوده در بلندمدت برای کلیه ذی‌نفعان در صنعت خودرو منجر شده است؛ به طوری که در شرکت‌های پیشرو همچون تسلا و اخیرا شیائومی در کنار توجه به ارزش اقتصادی، لازم است بر موضوعات اجتماعی و زیست‌‌‌محیطی نیز تاکید ویژه‌‌‌ای داشته باشند.
۳) ابعاد و مولفه‌‌‌های جدید مدل کسب و کار در صنعت خودرو کدامند؟
علاوه بر ابعاد و مولفه‌‌‌های مطرح مدل کسب و کار شامل ارزش پیشنهادی، خلق ارزش، تحویل ارزش و تسخیر ارزش، دو ارزش «دیجیتال» و ارزش «شبکه» هم اضافه شدهاند. ارزش دیجیتال و ارزش شبکه به این دلیل مهم هستند که در عصر دیجیتال، ارزش واقعی نوآوری مدل کسب و کار، ایجاد شبکه‌‌‌ای متراکم از ارتباطات متقابل بین شرکت‌ها، مشتریان و شرکایی است که راه‌‌‌حل‌‌‌های دیجیتال را اعمال، مبادله و گسترده می‌کنند. این روحیه مشارکتی مبتنی بر فناوری‌‌‌های دیجیتال نقش مهمی در تبدیل مزیت رقابتی به پایداری در صنعت خودرو دارد. ارزش شبکه به‌خصوص برای هم‌‌‌افزایی بین تامین‌‌‌کننده، تولیدکننده خودرو، خدمات پس از فروش و مشتری مبتنی بر پلتفرم بسیار مهم بوده و در مدل اقتصاد چرخشی صنعت خودروی برقی اهمیت ویژه‌‌‌ای دارد. به همین دلیل ارزش شبکه و ارزش دیجیتال دو جزء مهم در نوآوری مدل کسب و کار صنعت خودرو هستند که کمتر در مدل کسب و کار شرکت‌های خودروساز عصر صنعت دیده می‌‌‌شوند.
۴) مدل کسب و کار اکوسیستم صنعت خودرو شامل کدام بازیگران اصلی بوده که در توسعه پایدار نقش دارند؟
بازیگران اصلی شامل تامین‌‌‌کنندگان مواد اولیه و قطعات، مونتاژکاران خودرو و خدمات پس از فروش هستند. به همین دلیل، شرکت‌های پیشرو در صنعت خودرو، دارای یک اکوسیستم جامع و یک شبکه چندسیستمی هستند، که گاهی اوقات به شکل یک فراشبکه (hyper-network) بوده و اغلب توسط لایه‌‌‌های چندبعدی به هم متصل می‌‌‌شوند.
۵) کدام‌یک از ابزارهای تحول دیجیتال بیشترین تاثیر مثبت را برای تحقق پایداری در صنعت خودرو دارند؟
بیشترین ابزارهای تحول دیجیتال تاثیرگذار در صنعت خودرو با هدف پایداری علاوه بر پلتفرم دیجیتال، اینترنت اشیا، و هوش مصنوعی هستند. بنابراین لازم است شرکت‌های خودروساز کشور به این فناوری‌‌‌های دیجیتال توجه ویژه‌‌‌ای داشته و آن‌را در مدل کسب و کار جدید لحاظ کنند.
منبع:
بدون دیدگاه